Kadına Şiddet
Psk. İdil Biriken
Prof. Dr. Ayhan Kalyoncu
‘Acısa da öldürmez,
Cehenneme döndürmez,
Hayatını söndürmez!’
Bunlar Sıla’nın ayrılık için söyledikleridir. Ayrılık böyle hissettirebilir fakat şiddet, acıtıp öldürebilir, cehenneme döndürebilir ve hayatını söndürebilir.
World Health Organization (WHO) istatiksel verilerine göre, her 3 kadından 1’i (%30) yakın partnerinin fiziksel ya da cinsel şiddetine maruz kalmaktadır. Dünya genelinde, kadın cinayetlerinin %38’i, aile içi şiddet sonucunda ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de yapılan araştırmada, şiddete uğrayan kadınların %59,1’i evlidir. Kadınların en çok şiddete maruz kaldıkları yaş aralığı %39,9 ile 30-40 yaş arasıdır (Ediz & Altan, 2017). Türkiye’deki kadınların %38’i, eşleri tarafından fiziksel ya da cinsel şiddete maruz kalmaktadır.
Şiddet ne yazık ki günlük hayatta hepimizin bir şekilde maruz kaldığı bir davranış biçimidir. Yolda yürürken, araba kullanırken ve benzeri durumlarda farklı şiddet çeşitlerine maruz kalıyoruz. Şiddet sadece tek bir tipte olmak zorunda değildir. Bireylerin hayatına etki eden başka bir sürü şiddet çeşidi vardır. Bunlar; cinsel, duygusal, psikolojik, manevi, kültürel, sözel, finansal, ihmal ve fiziksel şiddettir.
Hepsinden kısaca bahsedecek olursak, birey istemeden cinsel bir aktivitede bulunmaya zorlanırsa cinsel şiddet ortaya çıkar; eğer biri, bireyi değersiz veya kötü hissettirecek bir şey söyler ya da yaparsa bu duygusal şiddettir; kişi kontrol etmek için tehdit ediyor ya da onu korkutacak davranışlarda bulunuyorsa bu psikolojik şiddettir; eğer kişi inançları manipüle etmek, üstünlük sağlamak ya da bireyi kontrol etmek için kullanıyorsa bu manevi şiddettir; eğer kişi kendi dini, kültürel ya da geleneksel davranışlarını hayata geçirmesi sonucunda zarar görüyorsa bu kültürel şiddettir; eğer kişinin kelimeleri kullanış biçimi (yazılı ya da sözlü) başkasına zarar veriyorsa bu sözel şiddettir; eğer kişi karşısındakinin finansal kaynaklarını haberi olmadan kullanıyor ya da bu kaynakları suistimal ediyorsa bu finansal şiddettir; eğer kişinin bakım ve yardım sağlama sorumluluğu varsa ve bunları yapmıyorsa bu ihmal ederek uygulanan şiddettir. Son olarak eğer kişi karşısındaki bireyin davranışlarını kontrol etmek için fiziksel gücünü kasıtlı olarak bir tehdit veya gerçeklik biçiminde uygulanması sonucunda maruz kalan kişide yaralanma, ölüm ve psikolojik zarara yol açması ya da açma olasılığı bulunmasını fiziksel şiddet olarak tanımlayabiliriz.
Neler fiziksel şiddet olabilir?
Acıya, rahatsızlığa ve yaraya sebep olacak fiziksel gücün kullanılması
Vurmak, saçını çekmek, kolunu çekmek, kolunu döndürmek, çimdiklemek, sıkmak, yakmak, yumruk atmak, tokat atmak, dövmek, tekmelemek, boğmak, ısırmak, itmek, çekmek, bir şey saplamak, fırlatmak, zorla yedirmek…
Silahla, sopayla, kemerle, küllükle veya başka bir cisimle saldırmak veya tehdit etmek
Kasıtlı bir şekilde zorlu hava koşullarında veya uygunsuz ısıda bireyi zorla tutmak
Zorla hapsetmek, bireyi kısıtlamak
Aşırı, kabul edilemez ve nedensiz fiziksel kısıtlamalar yapmak (su vermemek, yemek vermemek gibi)
Kişiyi yatakta kalmaya zorlamak
Bireyi yatağa veya sandalyeye bağlamak
Arabayı korkutmak için tehlikeli biçimde kullanmak
Bireyi kontrol etmek için nedensiz ilaç kullanımı
Öldürmek
Bireylerin fiziksel şiddete başvurma sebepleri ne olabilir?
Şiddet uygulayan kişiler, çoğunlukla kontrolü ele alma ve başkasına hükmetmek için bu davranışa başvururlar. Düşük özgüven, aşırı kıskançlık, öfke ya da diğer duyguları kontrol etme zorluğu veya partnerine kıyasla kendini daha aşağıda görme (sosyoekonomik durum, eğitim gibi) şiddetin arka perdesi olabilir. Bunun yanı sıra, kişiler partnerleriyle empati kuramaz, şiddetin sorumlusu olarak kendilerini görmez ve partnerlerini suçlarlar veya kendi duygularını tolere edemediklerinde partnerlerine duygunun sorumlusu onlarmış gibi davranabilirler. Kişiler bazen kadın ve erkeklerin eşit olmadığını bu yüzden erkeklerin kadınları kontrol etme hakkı olduğunu söyleyebilirler. Bazı şiddet uygulayan bireylerde teşhis edilmemiş kişilik bozukluğu ya da ruhsal hastalıklar bulunabilmektedir. Şiddet içeren davranışlar, aileden, toplumdan ve kültürden etkilenmektedir. Çocukken şiddete maruz kalan bireylerin şiddeti normalleştirmesi ve kendi hayatında uygulaması daha yüksek bir ihtimaldir. Erkek egemen topluluklarda erkek çocukları kadını değersiz olarak görmeyi öğrenip kadına şiddet uygulamayı hak olarak görebilirler, kız çocukları ise kendilerinin şiddete maruz kalmalarını normal bir ilişki şekli olarak kabullenebilirler. Alkol ve uyuşturucu kullanımında birey dürtü kontrolünü yeterli düzeyde sağlayamadığı için şiddet içeren davranışlara yönelebilir. Saydığımız sebeplerin hiçbiri, bireylerin şiddet içeren davranışlarının kabul edilmesini ya da bu davranışların görmezden gelinmesine sebep olamaz. Şiddet eğilimi olan bireyler davranışlarını düzeltmek ve gerekli yardımı alabilmek için ruh sağlığı çalışanlarından yardım talep etmeleri gerekir.
Şiddetin bireyler üstünde etkisi nedir?
Fiziksel şiddete maruz kalan kişilerin bedensel hasarları olabilir; kırık kemikler, kırık dişler, kesikler, yanık izleri, morluklar, yaralar, çürükler gibi. Fazla ve uzun süreli fiziksel şiddete maruz kalmak başta, gözlerde, kulaklarda ve göğüste sakatlığa sebep olabilir. Kronik ağrı ve sağlığın zayıflaması şiddet mağduru bireylerde sıklıkla görülen bir durumdur. Ayrıca sürekli yorgunluk hissiyatı yaşayabilirler. Nefes alışları değişebilir. Şiddet, cinsel isteksizliğe ya da cinsel fonksiyon bozulmasına sebep olabilir. Bunun yanında, kadınların menstrüel döngülerinin bozulmasına ve doğurganlıklarının etkilenmesine neden olabilir. Uykularında ve iştahlarında değişimleri gözlemlenebilir. İstemsizce titremeler yaşayabilirler. Şiddet, ruhsal sağlığın da dengesini bozar ve bireylerde depresyon, kaygı bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, yeme bozukluğu, kendine zarar verme, intihar teşebbüsü ve düşük özgüven ortaya çıkabilir. Yaşadıkları şiddetle baş edemeyen bireylerin alkol ya da madde kullanıma başvurmaları ve bağımlı hale gelmeleri de yüksek ihtimaldir. Şiddete maruz kalan bireyler, kendilerini yalnız, izole hissedebilir ve utanç duygusuyla dolabilirler. Sosyal hayatlarında da problem yaşayabilir, başkalarıyla yakın ilişki kurmakta zorlanabilirler. Fiziksel şiddet mağduru bireyler bir gün bu yüzden hayatlarını kaybedebilirler ya da bu hayattan biçimden kurtulmak için intihara başvurabilirler.
Şiddete eğilimli bireyleri ne yazık ki hemen tanımamız ve anlamamız mümkün değildir. Zaten şiddet en üstün seviyeden başlayan bir davranış biçimi değildir. Şiddet genellikle yavaş yavaş başlar ve çoğu zaman ilk formu fiziksel şiddet değildir. Bazı işaretleri fark ederek, şiddeti büyümeden önlemek mümkün olabilir. Şiddet eğilimli kişi, başta partnerini ailesinden, arkadaşlarından uzaklaştırmaya çalışır ve bu ortamı sağlayabildiği zaman şiddeti arttırır. Kişi, partnerinin gözünü korkutur, onu tehdit eder, onu kontrol eder. Daha fazla açmak gerekirse, kişi partnerini eleştirir, nasıl giyinmesi ve nasıl davranması gerektiğini söyler, kızdığında etrafı dağıtır veya bir şeyler fırlatır. Şiddete maruz kalan birey, partnerinden korktuğu için kendi duygularını, düşüncelerini ona karşı söylemez. Hatta bazen yaşanan şiddet yüzünden kendini suçlayabilir. Şiddet uygulayan kişi her istediği yapılmak zorundaymış gibi partnerinden gerçekçekeşmesi zor isteklerde bulunabilir. Başlarda itmek, çekmek, tokat atmak, kolunu sıkmak gibi davranışlarla başlayan fiziksel şiddet gittikçe artar devam eder. Şiddet uygulayan bazı kişiler, fiziksel şiddetten sonra pişman olup partnerlerinden özür dilerler. Dilenen özürler çoğu zaman şiddetin tekrarlanarak kısır bir döngüye dönüşmesine neden olur. Çünkü böylece şiddete uğrayan kişi kendisine yapılanları affederek aynı döngünün yeniden başlamasına bir nevi izin vermiş olur.
Peki şiddete uğrayan kadın ne yapmalı?
Kadın susmamalı, şiddetten kurtulmak için gereken tüm yolları denemelidir ve işaretleri mümkün olduğunca erkenden anlayıp buna uygun önlemler almalıdır. Şiddet mağduru kadınlar, bu durumdan utanmamalı ve şiddetin sorumluluğunu üstüne almamalıdır. Şiddet mağduru kadınların başvurabileceği kurumlar;
Valilik
Kaymakamlık
Kolluk Güçleri
Adli Makamlar (Cumhuriyet Başsavcılığı ve Aile Mahkemeleri)
Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri
Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri
Sağlık Kuruluşları
ALO 183 Aile, Kadın, Çocuk ve Özürlü Sosyal Hizmet Danışma Hattı
ALO 155 Polis İmdat
ALO 156 Jandarma İmdat
İl Sosyal Hizmetler Müdürlükleri
Belediyelerin Kadın Danışma Merkezleri
Baroların Kadın Danışma Merkezleri ve Adli Yardım Kuruluşları
Kadın Sivil Toplum Kuruluşları.
Referanslar:
Askin, C. (2015). Five Reasons People Abuse their Partners. Psychology Today Alıntı: https://www.psychologytoday.com/us/blog/hurt-people-hurt-people/201510/five-reasons-people-abuse-their-partners
Ediz, A.& Altan, Ş. (2017). Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet Üzerine Bir Alan Araştırması. TBB Dergisi. syf: 397-410.
http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2017-2017-1729
Goldsmith, T. (2016). What Causes Domestic Violence?. Psych Central. Alıntı: https://psychcentral.com/lib/what-causes-domestic-violence
https://psychcentral.com/lib/what-causes-domestic-violence/
Joyful Heart Foundation. (2018). Effects of Domestic Violence. Alıntı: http://www.joyfulheartfoundation.org/learn/domestic-violence/effects-domestic-violence
Joyful Heart Foundation. (2018). Know the Signs. Alıntı:
http://www.joyfulheartfoundation.org/learn/domestic-violence/about-issue/know-signs
Lancer, D. (2017). The Truth about Abusers, Abuse, and What To Do. Psychology Today
Newfoundland Labrador Canada (2018). Defining Violence and Abuse. Alıntı: https://www.gov.nl.ca/VPI/types/index.html#1
UN Women (2018). Facts and Figures: Ending violence against women. Alıntı: http://www.unwomen.org/en/what-we-do/ending-violence-against-women/facts-and-figures
UN Women (2016). Global Database on Violence against Women. Alıntı: http://evaw-global-database.unwomen.org/en/countries/asia/turkey
World Health Organization (2017). Violence against Women. Alıntı: http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/violence-against-women
https://www.webmd.com/mental-health/mental-domestic-abuse-signs#1